Coraz więcej Polaków ma w swoim życiorysie zawodowym okresy pracy za granicą. Wielu naszych klientów zadaje sobie pytanie, czy i jak te okresy wpłyną na ich polską emeryturę. W tym artykule wyjaśnimy, jak funkcjonuje system koordynacji świadczeń emerytalnych w Unii Europejskiej i poza nią, oraz jak skutecznie udokumentować zagraniczny staż pracy.
Systemy emerytalne w Unii Europejskiej - zasada koordynacji
W Unii Europejskiej, a także w Islandii, Liechtensteinie, Norwegii i Szwajcarii, obowiązuje zasada koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Oznacza to, że:
- Okresy ubezpieczenia przebyte w tych krajach sumują się do ustalenia prawa do emerytury
- Każdy kraj wypłaca emeryturę za okresy pracy i ubezpieczenia na swoim terytorium
- Istnieje możliwość transferu świadczeń między krajami
Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego nie oznacza jednak ich harmonizacji - każdy kraj zachowuje swoje własne zasady dotyczące wysokości składek, warunków nabywania prawa do emerytury czy wieku emerytalnego.
Jak wygląda proces uzyskiwania emerytury za pracę w UE?
Jeśli pracowałeś w kilku krajach UE, procedura wygląda następująco:
- Złożenie wniosku - Wniosek o emeryturę składasz w kraju, w którym aktualnie mieszkasz lub w którym pracowałeś ostatnio. Jeśli mieszkasz w Polsce i tutaj chcesz złożyć wniosek, udajesz się do właściwego terytorialnie oddziału ZUS.
- Przekazanie wniosku - Instytucja, w której złożyłeś wniosek, przekaże go do instytucji emerytalnych we wszystkich krajach, w których byłeś ubezpieczony. Nie musisz składać osobnych wniosków w każdym kraju.
- Decyzja o świadczeniach - Każdy kraj analizuje Twój wniosek zgodnie z własnymi przepisami i decyduje, czy spełniasz warunki do otrzymania emerytury i w jakiej wysokości.
- Otrzymanie emerytury - Jeśli spełniasz warunki, otrzymasz oddzielne świadczenia emerytalne z każdego kraju, w którym byłeś ubezpieczony przez co najmniej rok.
Praca poza Unią Europejską
W przypadku pracy w krajach spoza UE, kluczowe znaczenie mają umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym. Polska ma takie umowy z kilkoma krajami, w tym z:
- USA
- Kanadą
- Australią
- Ukrainą
- Koreą Południową
- Japonią
- Izraelem
- Turcją
- Mołdawią
- Macedonią Północną
- Serbią
- Czarnogórą
- Bośnią i Hercegowiną
Każda z tych umów ma specyficzne zapisy, ale generalnie również opierają się na zasadzie sumowania okresów ubezpieczenia i wypłacania przez każdy kraj emerytury za okres pracy na jego terytorium.
Co w przypadku braku umowy międzynarodowej?
Jeśli pracowałeś w kraju, z którym Polska nie ma umowy o zabezpieczeniu społecznym, okresy pracy w tym kraju nie będą brane pod uwagę przy ustalaniu prawa do polskiej emerytury. Oznacza to, że:
- Okresy te nie będą wliczane do stażu ubezpieczeniowego wymaganego do uzyskania emerytury w Polsce
- Nie będą miały wpływu na wysokość polskiego świadczenia
- Może być trudno uzyskać emeryturę z tego kraju, w zależności od jego wewnętrznych przepisów
W takim przypadku warto sprawdzić, czy w kraju, w którym pracowaliśmy, przysługuje nam prawo do jakiegokolwiek świadczenia emerytalnego na podstawie tamtejszych przepisów.
Jak udokumentować pracę za granicą?
Prawidłowa dokumentacja okresów pracy za granicą jest kluczowa dla uwzględnienia ich przy ustalaniu prawa do emerytury. Oto dokumenty, które warto zgromadzić:
Dla krajów UE/EOG i Szwajcarii:
- Zaświadczenie E 205 - dokument potwierdzający okresy ubezpieczenia w danym kraju
- Umowy o pracę
- Świadectwa pracy
- Zaświadczenia od pracodawców
- Formularze PD U1 (dawniej E 301) - potwierdzają okresy ubezpieczenia lub zatrudnienia
- Odcinki wypłat, które potwierdzają odprowadzanie składek
- Wyciągi z kont ubezpieczeniowych zagranicznych instytucji
Dla krajów spoza UE (z którymi Polska ma umowy):
- Zaświadczenia o okresach ubezpieczenia wydane przez instytucje zabezpieczenia społecznego danego kraju
- Umowy o pracę
- Świadectwa pracy
- Karty podatkowe
- Inne dokumenty potwierdzające zatrudnienie i odprowadzanie składek
Najczęstsze problemy związane z pracą za granicą a emeryturą
Problem 1: Trudności z uzyskaniem dokumentacji
Często po latach trudno jest zdobyć dokumenty potwierdzające pracę za granicą, zwłaszcza jeśli firma już nie istnieje. W takiej sytuacji można:
- Skontaktować się z instytucją zabezpieczenia społecznego danego kraju, która może mieć dane o odprowadzanych składkach
- Poszukać świadków mogących potwierdzić zatrudnienie
- Sprawdzić, czy w archiwach podatkowych zachowały się informacje o uzyskiwanych dochodach
Problem 2: Różnice w systemach emerytalnych
Różne kraje mają różne systemy emerytalne, co może prowadzić do sytuacji, w których np. wiek emerytalny jest różny w poszczególnych krajach. Oznacza to, że możesz zacząć otrzymywać emeryturę z jednego kraju, a z drugiego dopiero kilka lat później.
Problem 3: Brak możliwości sumowania okresów poniżej roku
W ramach koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego UE, okresy ubezpieczenia krótsze niż rok mogą być nieuwzględniane przy obliczaniu emerytury z danego kraju, a jedynie doliczane do okresów w innych krajach.
Strategie maksymalizacji emerytury przy pracy za granicą
Istnieje kilka strategii, które mogą pomóc w uzyskaniu wyższego świadczenia emerytalnego przy historii pracy w różnych krajach:
Strategia 1: Planowanie momentu przejścia na emeryturę
Warto rozważyć kontynuowanie pracy do momentu, w którym spełnisz warunki emerytalne we wszystkich istotnych krajach. W ten sposób maksymalizujesz wysokość swojego łącznego świadczenia.
Strategia 2: Dokładne udokumentowanie wszystkich okresów zatrudnienia
Im dokładniej udokumentujesz swoje zatrudnienie za granicą, tym większa szansa na uwzględnienie wszystkich okresów przy obliczaniu emerytury.
Strategia 3: Rozważenie dobrowolnego ubezpieczenia w Polsce podczas pracy za granicą
W niektórych przypadkach warto rozważyć dobrowolne odprowadzanie składek do ZUS podczas pracy za granicą, zwłaszcza jeśli pracujesz w kraju, z którym Polska nie ma umowy o zabezpieczeniu społecznym.
Podsumowanie
Praca za granicą może mieć znaczący wpływ na Twoją polską emeryturę. Kluczowe jest prawidłowe udokumentowanie wszystkich okresów zatrudnienia i znajomość zasad koordynacji świadczeń. Dzięki odpowiedniemu przygotowaniu możesz uzyskać wyższe świadczenie emerytalne, uwzględniające całą Twoją karierę zawodową, niezależnie od kraju, w którym pracowałeś.
Jeśli masz wątpliwości dotyczące swojej sytuacji lub potrzebujesz pomocy w dokumentowaniu okresów pracy za granicą, eksperci Emerytura Consulting są gotowi Ci pomóc. Posiadamy doświadczenie w sprawach międzynarodowych i pomagamy naszym klientom uzyskać optymalne świadczenia emerytalne.
